Friday, May 22, 2020

Hlawh A Rak Tling Lomi Cathluan Raang - "White Paper"


May 17, 1945 ah British cozah nih Kawlram kong he pehtlaiin “Cathluan Raang” (“White Paper”) a chuah. Bogyoke Aung San hruainak tangah a ummi Fascist a duhlomi Bu (a neh hnu ah AFPFL ah a cang) nih cathluan raang cu an doh. Curuangah Kawlram a rak rami British cozah cu dirhmun harnak an tong, cun, kum 1946 ah London ah biaruahnak ngei kho ding tiang an phan. Adonghnak kum 1948 ahcun, Kawlram cu Commonwealth ram siloin a luatmi ram taktak ah a hung phan.

Cathluan Raang chungah ai telmi cabia hna cu atang lei bantuk in a si.
1.    (Kawlram hruaitu hna nih thimmi EC “Executive Council” bawmhnak he) Mangki bawi nih uknak caan karlak pakhat, Ram chawlehnak ai tunmer ṭhannak ding le ram serṭhannak (Hi lio ahhin ram cu a rawk cikcek cang), Kum 1948, May thla hlan ah thimnak tuah ding.
2.    1935 Burma Act in a rak chuak mi Kawl parliament nih vuanzichoh le cozah thar cu a thim lai I phunglampi thar zong ahran a ser lai.
3.  Adonghnak ah Kawlram luatnak a hmu lai nain (Australia le Canada bantuk) British I commonwealth chungtel mahteh ukmi ram phun in a si lai.

Cathluan Raang - "White Paper
Dominion ram (Commonwealth chungtel ram luatnak siloin luatnak taktak hmuh nakin) pakhat in dirnak kongah hin peng ṭhenkhat (tch. Shan Peng) an i tello mi pawl hi Fascist duhlo mi bu le kawl phunṭanh hruaitu dang hrangah dolh ding a rak har. Kum 1945, October thla ah Mangki bawi Sir Reginald Dorman-Smith cu Rangoon ah a rak phan. Cu hlan deuh June thla zongah amah pumpak in a rak phan bal. Cathluan raang tlin ter dingah a rak phanh caah AFPFL (pha-sa-pa-la) he an i pah cang.  Hi buainak ruangah kum 1946 ah mangki bawi cu a kir ṭhan I British nih Kawlram cu riangrang tein thlah dingin timhlamhnak an ngei.

Hika ah hin a biapi mi pakhat cu British Rian Cozah (British labor government) nih Kawlram kal takin lungthlehnak an rak ngeih ah hin Kawlram ramchung kong ruang lawngah a si lo.

(a)   Kum 1945 ah thimmi Rian Party (Labor Party) hi mi rangdang va lak (colonialism) a duh lo I a do pengmi an si.
(b) Unite Kingdom nih hin India le Palestine buainak kong ah a tawlrel kho ti lo. Cu lio I Kawlram kong hi thil fate sawhsawh bantuk a si I Cathluan raang a tlin khawh le tlin khawh lo kongah a biapi tukmi a rak si lo.

Cathlun rang hi cohlan rak si seh law Kawl ram hi Malaysia le Singapore bantuk lamthlur kha a zul ve ding a si. UK company pawl Kawlram ah hram an bunh ṭhan lai I 1950 hrawngah luatnak a hmu ding dirhmun a si. (Mah hi lam I Kawlram hrangah a ṭha deuh kho zong a si I a chia deuh kho zong a si). Hitihin rak si sual sehlaw ram chungah colonial nawlngeihnak a domi communist pawl ral a tho kho mi a si. Cold war chungah Kawlram ai tel chih fawn hnga. Hi cathluan ning in hin sisehlaw cu “Kawlram” le Schedules Area (Shan ram, Kareni ram, Chin ram, Karen ram le Kachin tlang ram) ram karlak ah hin zei tindah pehtlaihnak a um lai ti cu a ruah lawng kan ruah khawh mi thil a si. 

Credit – Lostfootsteps

No comments:

Post a Comment